Krševica se nalazi na obroncima planine Rujen, petnaestak kilometara južno od Vranja i nedaleko od Bujanovca. Lokalitet Kale zahvata izduženi plato sa padinama, odakle dominira pogled prema dolini Južne Morave i Vranjskoj kotlini.
Prvi značajni rezultati, tokom arheološkog istraživanja 1966. godine, pokazali su da je reč o veoma značajnom nalazištu koje ima sve elemente utvrđenog naselja – akropole sa podgrađem. Najnoviji rezultati sistematskih istraživanja koja su započeta 2001. godine u organizaciji Arheološkog instituta u Beogradu, u saradnji sa Narodnim muzejom u Beogradu i Narodnim muzejom u Vranju, uz učešće Filozofskog fakulteta u Beogradu, pokazuju da najstarije naselje na platou potiče iz kasnog bronzanog doba (13–14. veka pre n.e.). Najbogatiji slojevi, u nekim slučajevima visoki i do 5 m, pripadaju ostacima arhitekture i mnogobrojnim arheološkim nalazima koji se mogu opredeliti u vremenski raspon od kraja 5. do početka 3. veka pre n.e. Prirodni greben sa manjim platoom iskorišćen je za formiranje utvrđenja sa akropolom, na kojoj je pronađen veći arhitektonski kompleks sa građevinom. U samom podnožju otkriven je prostor nazvan „hidrotehnički kompleks“, čiji centralni deo zauzima platforma široka oko 5 m, ozidana nizom pažljivo obrađenih kvadera. Od nje se dalje račvaju dva bedema od velikih blokova, između kojih je otkrivena dobro očuvana građevina s polukružnim svodom, građena od masivnih tesanika. Ceo ovaj kompleks sastojao se, pored već navedenog, i od manjih zidova, podzida, mnogobrojnih peći, kao i vertikalno zasečene padine s velikim brojem rupa i ležišta za stubove i horizontalne grede.
Brojni arheološki materijal uglavnom pripada širokom repertoaru grčkih importovanih luksuznih posuda iz atičkih ili severnoegejskih radionica, ili heleniziranoj grnčariji za svakodnevnu upotrebu (pitosi, amfore, kuhinjska keramika). U manjem broju zastupljen je nakit (fibule, prstenje, naušnice, staklene perle, igle), bronzani i gvozdeni predmeti, kao i novac Filipa II, Aleksandra Velikog i njihovih naslednika. Način gradnje i pokretni nalazi rečito svedoče o visokom kulturnom nivou stanovnika ovog, za našu zemlju, jedinstvenog naselja. Najmlađi horizont na lokalitetu pripada Skordiscima i Dačanima koji su u 2. odnosno 1. veku pre n.e., koristili ovo pogodno mesto kao usputnu stanicu za pljačkanje bogatih oblasti u Makedoniji i Grčkoj.
Način organizacije prostora u Krševici, vrsta arhitekture, importovana keramika, novac i drugi nalazi jasno ukazuju na grčko prisustvo i značaj ovog naselja, koje je sve vreme održavalo bliske veze sa Egejom. Navedene činjenice su otvorile pitanja o funkciji i imenu ove najsevernije naseobine sa helenskim odlikama i direktno nas dovele u vezu sa Damastionom, rudničkim gradom koji je zabeležio samo Strabon u svojoj Geografiji, a koji ni do danas nije ubiciran. Razlozi za pretpostavku da se Damastion nalazio u dolini Južne Morave, na mestu lokaliteta Kale u Krševici, s vremenom su sve veći, ali će konačni odgovor pružiti samo dalja iskopavanja.
Internet prezentacija lokaliteta Kale-Krševica
Pročitajte više