Arheološka zbirka poznog srednjeg veka

Hronološki okviri

Arheološka zbirka poznog srednjeg veka obuhvata predmete koji predstavljaju materijalnu kulturu srpske države u doba njenog najvećeg uspona, od 12. veka do pada pod tursku vlast, sredinom 15. veka. Potiču sa arheološki istraživanih lokaliteta, tako da jedan broj predmeta prezentuje i slojeve koji pripadaju ranijim, odnosno poznijim fazama života na njima.

Formiranje fonda

Najveći broj predmeta u Zbirci čine nalazi otkriveni tokom dugogodišnjih sistematskih iskopavanja na Novom Brdu, jednom od najznačajnijih srpskih gradova, važnom  rudarskom i ekonomskom centru Srbije i Balkana 14-15. stoleća. Preostali deo fonda potiče sa istraživanja najznačajnijih crkava i manastira srednjovekovne Srbije koji su u vezi sa životom i delatnošću Stefana Nemanje, rodonačelnika srpske vladarske kuće Nemanjića – Petrove crkve i Đurđevih Stupova kod Novog Pazara, Sv. Nikole i Sv. Bogorodice u Kuršumliji, Studenice;

manji broj predmeta otkriven je u prvim iskopavanjima kompleksa crkve Sv. Stefana u selu Milentiji, Pećke patrijaršije, poznosrednjovekovnih grobalja sa mramorima u okolini Bajine Bašte, kao i gradskog jezgra starog Bara.

Artefakti

Raznoliki po funkciji, kao i prema materijalu od kojeg su izrađivani, pokretni nalazi sa Novog Brda deo su sačuvanog inventara grobova i mobilijara najveće gradske crkve (Katedrale) i tzv. Saške crkve u podgrađu (kamena dekorativna plastika, freske, keramika, staklo, tekstil, nakit i dr.). Sličan repertoar predmeta čini i ostatak Zbirke.

Epitrahilj iz crkve Sv. Apostola Petra i Pavla

Sa istraživanja episkopskog sedišta Raške oblasti, crkve Sv. Apostola Petra i Pavla kod Novog Pazara (Petrove crkve) potiče izuzetan primerak liturgijskog tekstila – vanredno vezen epitrahilj jedinstven po svojoj kompozicionoj šemi, koji stilski i ikonografski nosi odlike umetnosti kraja 14. i početka 15. veka.

Kustos: dr Emina Zečević, muzejski savetnik

e.zecevic@narodnimuzej.rs