Zbirka antičkih i srednjovekovnih epigrafskih i anepigrafskih spomenika

O zbirci

Zbirka antičkih i srednjovekovnih epigrafskih i anepigrafskih spomenika obuhvata predmete hronološkog raspona od 1. do 14. veka. Najbrojniji među njima su  rimske nadgrobne stele, žrtvenici, sarkofazi, natpisi sa građevina i miljokazi, dok iz srednjovekovnog perioda potiče manji broj spomenika.

Početak formiranja kolekcije kamenih spomenika datiran je još u vreme osnivanja Narodnog muzeju u Beogradu. Ovaj redak i raznovrstan muzejski fond, najstariji je i najveći te vrste u Srbiji. Predmeti su najvećim delom otkriveni u Beogradu (Singidunum) i okolini, izvestan broj na lokalitetima na Kosmaju, u Kostolcu (Viminacium), u Sremskoj Mitrovici (Sirmium) i na drugim nalazištima u Srbiji, a pojedini su doneti iz Makedonije i Albanije.

Rimski epigrafski spomenici, natpisi na latinskom i grčkom jeziku svedoče o stanovništvu, društvenoj hijerarhiji, zanimanjima ljudi u civilnoj i vojnoj službi, o njihovoj religiji i kultovima, prisustvu i rasporedu pojedinih vojnih jedinica, postojanju javnih građevina i puteva i dopunjavaju saznanja o istoriji i umetnosti u rimskom periodu na tlu Srbije.  Oni su javni i privatni, nadgrobni i zavetni.

Dva ćirilična natpisa izdvajaju se među svedočanstvima iz srednjovekovnog perioda. Temnićki iz XI veka, otkriven u okolini Varvarina, jedan je od najstarijih spomenika staroslovenske pismenosti sa teritorije Srbije pisan ćirilicom.  Drugi je sačuvan na nadgrobnoj ploči kneza Baldovina iz prve polovine XIV veka, otkrivenoj u crkvi sv. Nikole u Vranju.

Danas je najveći deo rimskih spomenika Zbirke, u sastavu stalne postavke Narodnog muzeja, izložen u lapidarijumu u Velikom barutnom magacinu (Beogradska tvrđava, Donji grad), pojedini su u Sahat kapiji i na otvorenom prostoru (Beogradska tvrđava, Gornji grad), a manji broj je prezentovan u samom Muzeju.

Kustos: mr Veselinka Ninković, muzejski savetnik

v.ninkovic@narodnimuzej.rs