ZBIRKA ZA MLAĐI NEOLIT I ENEOLIT
Vinčanska populacija potiče iz drugog talasa migracija sa zapadnih obala Male Azije. Vremenom se stapala, bez izrazitih konflikata, sa zatečenim stanovništvom starčevačke zajednice, gradeći nadzemne grupe kuća, a pojedina naselja okružujući rovovima.
Preispitivanje materijalnih vrednosti unutar poznoneolitskih zajednica označilo je početak socijalnog raslojavanja i izdvajanje pojedinaca koji su posedovali ono što drugi nisu bili u poziciji da nabave. Uslovi za stvaranje tako složenih društava na našem tlu, sličnih savremenom dobu, upravo potiču iz dugog procesa ovih promena zahvaljujući milenijumskom razvoju vinčanskog sveta bez izrazitih tenzija. Stečena iskustva o rafiniranoj izradi keramičkih posuda crnouglačane površine unapredili su uvođenjem novih materijala u svakodnevni život. Otkrili su i razvili tehnologiju dobijanja bakra ostavljajući civilizaciji u nasleđe bogato iskustvo poznavanja svojstava metalnih ruda.
Vinčanska zajednica je akumulirala znanja iz prošlosti samostalno ostvarivši ideju industrijskog umnožavanja i recikliranja metala, impulsa nove tehnološke revolucije koji su hiljadama godina docnije obeležili svet koji počiva na radu mašina.
HRONOLOŠKI OKVIR
Zbirka sadrži eksponate i studijski materijal koji potiče od sredine 6. do kraja 4. milenijuma p.n.e, doba poznog neolita, prelaza u bakarno doba i dug period uvođenja metala u svakodnevni život. Period transformacije prati se kroz materijalnu kulturu vinčanske produkcije, zatim kompleksa Bubanj-Salkuca-Krivodol, preko artefakata potiske, tisapolgarske, badenske i kostolačke, do kocofeni i vučedolske kulture.
FORMIRANjE FONDA
Zahvaljujući vrednim nalazačima iz perioda Kneževine Srbije u drugoj polovini 19. veka, kada se formalno stvaraju prvi uslovi za organizaciju zaštite kulturnog nasleđa, zalaganjem poverenika, od telegrafista i ratara, do apotekara i učitelja pronađeni predmeti se šalju u Narodni muzej sa željom da budu sačuvani.
Prvo veliko i sistematsko iskopavanje neolitskog naselja Vinča pored Beograda je jedno od najznačajnijih. i dugi niz godina predstavljalo je okosnicu fonda. Zatim slede Srpski Krstur na severu Banata, Aradac i Botoš kod Zrenjanina, kao i veliki broj istraživanja posle Drugog svetskog rata, od Zlokućana i Predionice na jugu, preko doline Velike Morave (Drenovac, Crnokalačka bara, Selevac) do lokaliteta Zbradile u Đerdapu.
U poslednje tri decenije kroz osmišljene tematske projekte istražuju se naselja:
- Belovode kod Petrovca na Mlavi i
- Pločnik kod Prokuplja
ARTEFAKTI:
Zbirka je poznata po izvanrednim primercima glinenih figurina s ljudskim i animalnim predstavama, keramičkim posudama, od minijaturnih dečjih igračaka, merica za tečnost i zrnastu hranu, do voluminoznih pitosa za čuvanje žitarica. Raspon alata od kamena, kosti i roga je predmet višegodišnjih proučavanja i projekata, kako zbog bogatih kolekcija, tako i zbog naučnog značaja za region. Ukrasni predmeti, od privezaka i dugmadi, do narukvica od Spondylus školjki iz udaljenih područja, perli, i aplikacija od kamena i kosti, takođe su važan segment Zbirke. Delovi ukrasne arhitektonske plastike i modelovanih glava govečeta u glini, svakako impresivnog simboličnog značenja vezanih za dom, potiču sa Vinče i Drenovca. Veliki broj bakarnih sekira i dleta, posebno onih tzv. pločničkog tipa, ostave bakarnog alata s Pločnika, perle od malahita, uzorci ruda i šljake sa Belovoda, kao i novoustanovljena podzbirka kamenih sirovina sa teritorije Srbije, predstavlja posebnost inventarnog i studijskog dela Zbirke za mlađi neolit i eneolit, moćni resurs za realizaciju seta forenzičkih analiza, sve prisutnijih i neophodnih postupaka u savremenoj arheološkoj praksi.
Kustos: dr Jelena Marković, viši kustos
Pročitajte više
